هفته گذشته نسخه بتاي دانشنامهعمومي گوگل به نام Knol فعاليت خود را آغاز كرد. زماني كه دانشنامه عموميويكي پديا كار خود را با اعتماد بر خرد جمعي آغاز كرد، كمتر كسي گمانمي‌كرد روزي برسد كه اين پايگاه اينترنتي به مرجعي معتبر و پرارجاع دربررسي‌ها و پژوهش‌هاي عمومي تبديل شود و حتي بسياري از تحقيقات دانشجوييبر مبناي داده‌هاي اين پايگاه شكل اوليه خود را پيدا كند.
لري سنگر و جيمي والس، 2 بنيانگذار دانشنامهآنلاين ويكيپديا زماني كه ايده خود را مطرح كردند، بسياري از متخصصان وافكار عمومي با شك و شبهه به آن نگريستند. ايده آنها فراهم آوردن فضاييبود كه هر كسي بتواند مدخلي را در يك دايره‌المعارف آنلاين باز كرده يايكي از مدخل‌هاي آن را بدون آن كه نام يا نشانه‌اي از خود به جاي بگذارد،ويرايش كند.
بسياري بر اين ايده خرده مي‌گرفتند كه در اين صورت شمادروازه بزرگي را باز خواهيد كرد تا افراد بي‌صلاحيت بتوانند در ايندانشنامه دستكاري كنند و از سوي ديگر، برخي افراد خرابكار به وارد كردناطلاعات نادرست در اين مجموعه اقدام كنند، اما طراحان اين ايده ادعامي‌كردند همه چيز را همه كس مي‌دانند و اگرچه ممكن است چنين خطاهايي دراين سيستم پيش آيد، ولي خرد جمعي انسان‌ها و ويرايش افرادي كه علاقه‌مندحقيقت هستند در طول زمان باعث مي‌شود اين اطلاعات اصلاح و در نهايت محصوليقابل اعتماد ارائه شود.
زماني كه در 15 ژانويه 2001 اين وب سايتافتتاح شد، سيل مراجعه به آن فزوني گرفت و كم‌كم مقالاتي به زبان‌هايغيرانگليسي بدان افزوده و بخش‌هاي مختلف ديگري به مجموعه ويكي اضافه شد،مواردي از جمله لغتنامه ويكي، چند رسانه‌اي ويكي و... اما شايد خودبنيانگذاران آن نيز باور نمي‌كردند تنها 7 سال پس از آغاز به كار ايندايره‌المعارف آنلاين، در سال 2008 ميلادي بيش از 10ميليون مدخل مختلف به253 زبان در اين دايره‌المعارف قابل دسترسي باشد.
اگرچه در طولاين مدت برخي خرابكاري‌هايي در بعضي مقالات انجام شده است و نظارتي حداقليرا براي اين مجموعه ايجاد كرده، اما در نهايت مشخص شد ايده اوليهبنيانگذاران چندان هم بيراه نبوده است و مي‌توان به خرد جمعي مردم اعتماد كرد. امروز بسياري از بررسي‌ها و تحقيقات دانش‌آموزي و دانشجويي در اولينگام با بررسي ويكي پديا آغاز مي‌شود و در گام‌هاي بعدي با مراجعه بهاطلاعات تكميلي اين داده‌ها كامل مي‌شود.
پيشرفت سريع ايندايره‌المعارف بسياري ديگر را به فكر انجام ايده‌اي مشابه انداخت، اماكمتر كسي انتظار داشت پس از حمايتي كه گوگل از ايده ويكي كرده و جستجوهايآن را در فهرست ارائه نتايج جستجوي خود ارتقا داده بود، خود دست به كارشود.
به اين ترتيب گوگل كه داراي رده دوم مراجعه كاربران دراينترنت است، دست به ساخت دانشنامه‌اي زده كه بسياري آن را براي ويكيپديا كه رتبه هفتم ارجاع را ميان تمام وب‌سايت‌هاي جهان دارد رقيبيتازه مي‌دانند. 13 دسامبر 2007 گوگل به طور رسمي اعلام كرد مشغول طراحي وراه‌اندازي طرحي به نام knol و با شعار واحد دانش (Unit of Knowledge)است. سرانجام هفته گذشته نسخه بتاي اين دانشنامه در نشاني http://knol.google.com آغاز به كار كرد.
ايندانشنامه اكنون مانند روز‌هاي اول ويكي پديا مدخل‌هاي زيادي ندارد، امابسرعت در حال رشد و پيشرفت است. اگرچه در اولين نگاه بسياري اين دانشنامهرا رقيب گوگل مي‌دانند، ولي تفاوت‌هاي آنها باعث مي‌شود اين پديده رافراتر از يك رقيب ساده براي دانشنامه‌اي محبوب بنگريم.
بحران هويت
يكي از مهم‌ترين تفاوت‌هاي موجود ميان 2 دانشنامهاينترنتي مورد بحث، موضوع هويت نويسندگان مقالات است. ويكي پديا با تاكيدبر خرد جمعي و اين كه هيچ ميل شخصي نبايد عاملي براي دستكاري در متون شودو براي اين كه از اظهارنظرهايي كه فقط براي ابراز وجود و مطرح شدن نام‌هاممكن بود صورت بگيرد، هويت نويسندگان و اصلاح كنندگان مقالات را مخفي نگاهمي‌دارد و آنها را آشكار نمي‌كند. اما گوگل ايده متفاوتي را در knol درپيش گرفته است.
در اين ايده جديد، تنها اشخاصي حق نوشتن مطلب ياويرايش يا اضافه كردن نظر بر يادداشت‌ها را دارند كه قبلا در سيستم گوگلثبت نام كرده باشند و مشخصات و هويت آنها معلوم باشد. تمام مطالب با نامنويسندگان آنها در اين دانشنامه نشان داده مي‌شود.
طراحان ايندانشنامه بر خلاف طراحان ويكي پديا معتقدند ذكر نام و شناسنامه حرفه‌اي ودر دسترس بودن آنها باعث مي‌شود افراد به نوشته خود به عنوان سندي نگاهكنند كه معرف آبروي حرفه‌اي آنهاست، بنابراين با پذيرفتن مسووليت حرفه‌ايمطالب خود، چيزي بنويسند يا آن را ويرايش كنند. اين امكان اگرچه از يك نظرعملي حرفه‌اي به شمار مي‌رود، اما از سوي ديگر پرسش‌هاي زيادي را مطرحمي‌كند.
بسياري از مدافعان آزادي معتقدند مشخص‌شدن هويت افرادنويسنده مطالب اگرچه باعث مي‌شود آنها مسووليت حرفه‌اي عمل خود رابپذيرند، اما در عين حال ممكن است براي آنها مسووليت حقوقي نيز در پيداشته باشد، بويژه در حوزه‌هاي سياسي و اجتماعي خطر پيگرد برخي نويسندگاناز سوي گروه‌هاي مختلف وجود خواهد داشت و اين نگراني ممكن است باعث شودجريان آزاد اطلاعات خدشه‌دار شود.
در حالي كه در جايي مانند ويكيپديا شخص مي‌تواند بدون نگراني از فشارهاي اجتماعي و سياسي احتمالي، مطالبخود را بنويسد. بدين ترتيب به نظر مي‌رسد بحران هويت نويسندگاندانشنامه‌هاي آنلاين به موضوعي حساس بدل شود كه در سال‌هاي آينده ميزانموفقيت knol در برابر ويكي شايد بتواند پاسخي به اين پرسش دهد كه كدامايده درست است؟
آشتي ميان علم و ثروت
داستان علم برتر است يا ثروت، داستاني قديمي استكه هنوز هم ادامه دارد و شايد هيچ گاه هم به پاسخ نهايي نرسد. اين پرسشدرباره نگارش دانشنامه‌هاي آنلاين هم وجود دارد. بنياد ويكيپديا با توجهبه ارزش‌هايي كه بدان پايبند است، پرداخت به نويسندگان و همچنين استفادهاز آگهي‌هاي تجاري را در وب‌سايت خود ممنوع كرده است؛ بنابراين چون امكانسود مادي وجود ندارد نويسندگان تنها به دليل علاقه خود به مشاركت در توسعهدانش، در اين دانشنامه مي‌نويسند و از سوي ديگر براي حفظ جايگاه ايندانشنامه، از قبول آگهي هم خودداري مي‌شود، در حالي كه ميليون‌ها ارجاعروزانه به اين دانشنامه و جايگاه اين سايت ميان مردم كه در حال حاضر رتبههفتم را دارد، مي‌تواند تعرفه‌هاي تبليغاتي وسوسه‌برانگيزي براي آن تعريفكند.
از سوي ديگر، گوگل كه رشد اقتصادي انفجارگونه آن نمونه‌ايمثال‌زدني در دنياي اقتصاد به شمار مي‌رود، كوشيده در دانشنامه خود الگوييپياده كند كه پيش از اين در موتور جستجوي خود از آن سود برده بود. در اينروش، دانشنامه تبليغات متني را از مشتريان دريافت خواهد كرد و بنا بر نوعمقاله‌اي كه شخص جستجو مي‌كند، آن را كنار صفحه نمايش مي‌دهد.
باتوجه به نياز احتمالي جستجوگر به داده‌هاي بيشتر، احتمال كليك كردن روياين تبليغات بالا مي‌رود. بدين ترتيب گوگل به ازاي هر كليك مبلغي را بهدست مي‌آورد و بخشي از آن را كه البته مقدار اندكي است به نويسنده مطلبمي‌پردازد. به اين ترتيب مطالب پربازديدكننده كه لينك‌هاي مناسب كنار آننمايش داده شود مي‌تواند مبلغ بالايي را نصيب نويسنده آن كند.
امادر اين زمينه هم بحث‌ها و جدل‌هاي زيادي مطرح است و درباره درست يا غلطبودن اين ايده صحبت‌ها و نظرهاي زيادي مطرح است كه در گذر زمان مي‌توانپاسخ تقريبي كارآمد بودن اين روش را يافت.
به هر روي Knol بااستفاده از ابزار ويرايش راحت‌تري نسبت به ويكي پديا (كه به نوعي نيازمنديادگيري كدنويسي ويژه‌اي بود) وارد بازار دانشنامه‌هاي آنلاين شده است.رقابت دانشنامه‌ها ادامه خواهد يافت، اما آنچه اهميت دارد اين است كه عرصهاينترنت و فضاي مجازي، بستر جديدي براي رشد دانش پديد آورده است كهمي‌تواند آينده آموزش و تحقيق را در سرزمين ما دگرگون كند.
hgjhgj